Rebels with a cause? Een typefout? Moeten we ons aan een hommage aan James Dean verwachten? Neen, het gaat hier over muzikale rebellen, eentje without a cause en twee with a cause. Het beeld van W.A. Mozart als iconoclastische componist is inmiddels genoegzaam bekend, onder andere door representaties in films zoals Amadeus. Maar zijn vermoedelijke rebelse karakter blijkt niet echt uit de liefelijke melodieën die hij bedacht voor zijn eerste (van twee) fluitconcerto, met een van onze eigen studenten in de hoofdrol.
Twee andere rebellen hadden wel degelijk een cause, ingegeven door het politiek-sociale klimaat waarin zij actief waren. Na een kleine, korte fanfare komt de focus op de Four Sea Interludes uit Benjamin Britten’s opera Peter Grimes te liggen. Dit werk wordt vaak beschouwd als een allegorie op homoseksuele repressie, iets dat sterk resoneerde bij Britten, zelf homoseksueel toen dat in Groot-Brittannië nog strafbaar was. Bij Dmitri Shostakovich, sinds de jaren 1960 een goede vriend van Britten, was de cause ook noodgedwongen impliciet. Zijn verholen commentaar op het Sovjetregime waarvan hij willens nillens deel van uitmaakte, duikt op in diverse composities, tenminste voor de goede verstaander. Dat is onder meer het geval in diens Zevende Symfonie, geschreven in het kader van het Beleg van Leningrad waardoor het als anti-Nazi kan worden gehoord hoewel het volgens bronnen evenzeer als anti-Stalin is geconcipieerd. Op het programma nu staat echter een apolitiek werk, Shostakovich’s Vijftiende Symfonie, zijn laatste en een van zijn minst bekende. Het wordt gekenmerkt door het veelvuldig gebruik van muzikale citaten, waaronder uit Rossini’s William Tell, wat het geheel een eigenaardig karakter geeft. Misschien dan toch de rebel die de kop op steekt?
Hoe dan ook, drie rebellen op één programma, dat kan alleen maar vuurwerk geven.
Met dank voor de tekst aan Matthias Heyman, Departement Onderzoek KCB.
